Tên di sản : Thắng cảnh Thác Ma Hao

Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa

Loại di sản : Danh lam thắng cảnh

Sô quyết định : Số 4109/QĐ –UBND

Giới thiệu

Thác Ma Hao nói riêng và hệ thống núi Pù Rinh nói chung được xếp ở vùng địa hình đồi núi phía Tây của tỉnh Thanh. Đây là miền đồi núi rộng lớn nhất tỉnh bao gồm toàn bộ diện tích huyện Lang Chánh, Ngọc Lặc, Thường Xuân và lấn xuống một số diện tích của các huyện Thọ Xuân, Yên Định, Triệu Sơn.

Riêng ở huyện Lang Chánh, dãy Pù Rinh có độ cao trên 1.200m so với mực nước biển. Cấu tạo địa chất ở vùng này bao gồm các núi đá có nguồn gốc macma và các núi đá granit, riolit, porphirit cùng các loại đá trầm tích bị biến chất như đá hoa, quarzit chiếm tỷ lệ rất lớn trong cả vùng.

Ở trên một địa hình cao, cho nên khí hậu ở vùng núi Pù Rinh hầu như quanh năm mát lạnh. Vì vậy mà hệ thống cây rừng nguyên sinh ở đây phát triển rất xanh tốt và từ trước đến nay, vùng Pù Rinh vẫn được xếp là một trong số những vùng có nguồn lâm sản lớn nhất tỉnh.

Cũng vì là nơi có địa hình cao và có cấu tạo địa chất như vừa nêu ở trên cho nên sông suối chảy trên vùng này đã tạo ra những thung lũng khá hiểm trở với nhiều vách đá dựng đứng và thác nước có giá trị cả về thuỷ điện và về cảnh quan.

Nếu trực tiếp đến vùng núi rừng ở khu vực Ma Hao - Năng Cát - Pù Rinh, chúng ta mới có thể cảm nhận rõ ràng về sự bào mòn kinh khủng của tự nhiên và điều đó được chứng minh cụ thể, sinh động qua khu vực thác nước và suối khe ở đây. Cũng do sự bào mòn của nước mà từ thác Ma Hao - ngọn nguồn của sông Cảy đổ xuống, chỗ nào chúng ta cũng thấy những khối đá Granit, Riolit, Porphirit hoặc đá hoa và qurzit lộ thiên nhiều hình nhiều vẻ hiện ra với đủ loại hình kỳ thú được xếp dăng hàng theo lòng sông, lòng suối và cả trên bờ, chỗ thì như đàn voi đang đi xuống núi, chỗ thì chồng xếp như hòn trống mái, chỗ thì như những quả trứng khổng lồ và to nhỏ khác nhau, chỗ thì bằng phẳng, vuông vắn như tấm phản, chỗ lại cao thấp, lồi lõm như hòn non bộ,...

Về mùa khô, theo đường suối chảy để lên đến thác Ma Hao, chúng ta sẽ được leo trèo, nhảy cóc từ hòn đá này sang hòn đá khác một cách quanh co, lúc thì sang trái, lúc thì sang phải một cách thú vị. Chỗ nào trống thấp đều là đường nước chảy. Nhưng nhiều chỗ, nước lại chảy tràn trên mặt đá. Còn chỗ trũng sâu chỉ thấy toàn sỏi và cát.

Từ phía dưới đi lên, chúng ta phải vượt qua tới hơn mười tầng thác mới tới đỉnh, và khoảng cách chỉ có trên, dưới 2000m. Trong các tầng thác đó, có chỗ thì dài một vài trăm mét, có chỗ chỉ chục mét trở xuống và cứ sau mỗi tầng thác, nước lại đổ ào xuống trắng xóa, còn chỗ thấp, bằng nước lại chảy tràn trong vắt như pha lê và khi đụng vật cản lại trắng như ánh bạc. Vượt qua hơn mười tầng thác một cách dễ dàng, chúng ta sẽ bắt gặp một tầng thác cao lớn và rộng nhất.

Đó là thác Ma Hao - ngọn nguồn của con sông Cảy (đổ nước vào sông Âm và từ sông Âm lại đổ nước về sông Chu, ở phía trên Bái Thượng).

Đến chân thác Ma Hao, nhìn ngắm một cách bao quát, chúng ta mới cảm nhận một cách đầy đủ về sự bao la, hùng vĩ của một vùng cảnh quan đặc biệt, nên thơ do thiên nhiên ban tặng. Từ chân đến đỉnh của tầng thác này cao tới hơn một trăm mét và rộng cũng đến gần hai trăm mét. Trèo lên “Cửa gió” ở lưng chừng thác để nhìn ngọn thác và cảnh trí xung quanh, chúng ta có cảm tưởng như lạc vào vùng tiên cảnh. Phía trên thác Ma Hao là đỉnh Pù Rinh cao vút có mây mù che phủ, còn xung quanh là cảnh núi rừng đại ngàn, xanh biếc bao trùm. Ở dưới chân thác là hồ nước rất rộng và sâu như là một hồ cảnh rất đẹp. Mùa hè, nếu được tắm mình và bơi lội trên hồ nước chảy đặc biệt này thì thú vị vô cùng.

Đứng ở “Cửa gió” và chân thác, chúng ta sẽ được nghe đầy đủ âm thanh của nhạc rừng, đó là tiếng ào ào, róc rách của thác nước, tiếng hót của chim, thú và tiếng rì rào của gió, tất cả đều hòa tấu và cộng hưởng như một âm thanh đặc biệt.

Và có đứng ở “Cửa gió” và chân thác, chúng ta lại mới thấm thía về sự tích “chó ngáp” là chí lý và đúng như thế nào. Với sự rộng lớn, bao la của thác nước, “Tu ma” nào mà chẳng “Háo” (chó nào mà chẳng sợ),...“Cửa gió” chính là một hốc đá thông nhau ở phía trên chân thác khoảng hai chục mét. Nếu trời oi bức, được ngồi ở đầu chân cửa gió thì sẽ được “Quạt” mát một cách thật dễ chịu, khoan khoái.

Vì thác Ma Hao rất cao, vừa cheo leo, vừa dốc đứng, chỉ có người địa phương sành sỏi, khoẻ mạnh mới có thể leo trèo lên đỉnh được, còn hầu hết mọi người đến đây chỉ được nhìn, được ngắm đã có thể thỏa chí tang bồng và đắm say hết cỡ. Cho nên, trong cuộc hành trình du lịch thác Ma Hao, leo được đến “Cửa gió”, du khách đã có thể mãn nguyện. Và ở chỗ này, phim ảnh và Camera sẽ tha hồ ghi hình, ghi cảnh để lưu giữ và mang theo những kỷ niệm không thể nào quên được về vùng thắng cảnh huyền thoại đáng yêu ở đây.

Sau khi đi thăm thác và chơi thác xong, nếu còn thì giờ và sức khoẻ, chúng ta sẽ đi du lịch xung quanh khu vực rừng núi nguyên sinh (mà bây giờ gọi là rừng phòng hộ) ở chân núi Pù Rinh thì sẽ thấy nơi “Rừng vàng” này vẫn còn tồn giữ được vô số loài gỗ quý hiếm (như lim, lát, dổi, vàng tâm, khơ mu, sến, táu, v.v...) và đặc biệt, ở đây còn có nhiều loại cây dược liệu rất quý như cây quế mà sử sách đã chép đến. Đặc biệt, ở rừng núi nơi này còn nhiều cây lá khôi chữa dạ dày rất hiệu nghiệm. Về thứ bậc xưa kia có đủ loại thú lớn, thú bé. Hiện tại vẫn còn hổ, báo, hoẵng, hươu, nai, chồn, sóc, nhím,...

Chỉ trong vòng độ năm cây số lộn lại, chúng ta có thể đến thăm núi và hòn đá Lê Lợi nằm nghỉ và làm việc thời “Nằm gai nếm mật” ở Pù Rinh (hòn đá này chỉ rộng bằng hai cái chiếu và cao 7m mà nhân dân vẫn gọi là hòn đá vua Lê) và đặc biệt là đến thăm Huối Lấu (tức suối rượu) - nơi mà truyền thuyết địa phương đã nêu là nơi mà Lê Lợi đã cùng tướng sĩ và binh lính “Hòa nước sông chén rượu ngọt ngào” để thề nguyền sẽ sống chết cùng nhau v.v...

Có một điều rất may, khi đi thăm quan thác Ma Hao, cả lúc đi và lúc về, chúng ta đều được dừng chân ở bản làng Năng Cát của đồng bào Thái. Nếu được nghỉ lại qua đêm để tiếp tục cuộc hành trình du lịch vùng rừng núi Pù Rinh thì chúng ta sẽ được thưởng thức và chiêm ngưỡng nhiều điều thú vị khác. Có thể nói, do ở vào vùng địa hình cao và cũng khá hiểm trở, nên bản làng người Thái ở Năng Cát còn rất nguyên trinh. Hiện tại, cả bản đều còn ở nhà sàn bằng gỗ, phần lớn lợp bằng lá rừng, một số ít đã được lợp bằng ngói. Đây là những ngôi nhà sàn mang tính chất đặc trưng điển hình của người Thái đen Lang Chánh. Xét về góc độ dân tộc học thì những ngôi nhà sàn này hoàn toàn khác với cấu trúc nhà sàn của đồng bào Mường chứ không phải kiểu nhà sàn hỗn hợp Mường - Thái như một vài nơi khác.

Nếu ở lại Năng Cát, chúng ta sẽ được đến khu đất “Vườn cam của Lê Lợi” trồng những ngày ẩn náu tại đây, và sau khi Lê Lợi mất, đồng bào Thái ở bản Năng Cát đã dựng lên một ngôi đền thờ Lê Thái Tổ để tỏ lòng biết ơn. Hiện nay, nền móng và dấu tích của đền thờ xưa vẫn còn và chắc chắn được phục hồi trong thời gian gần đây.

Đến Năng Cát, chúng ta sẽ được thưởng thức một số đặc sản nổi tiếng như gà, vịt, và măng rừng cùng rượu siêu, rượu cần rất thơm và có hậu. Cũng tại đây, để tưởng niệm và ghi nhớ về cảnh sinh hoạt của Lê Lợi và nghĩa quân Lam Sơn ngày ấy, chúng ta sẽ được thưởng thức món “Cơm lam, gà thui” đặc sắc và mọi người sẽ còn nhớ mãi bên ánh lửa nhà sàn, du khách vừa uống rượu cần, vừa được nghe người Thái Năng Cát hát khắp và khua luống một cách thật say sưa, nồng ấm,...

Có thể nói, thác Ma Hao đến rừng núi, bản làng Năng Cát - Pù Rinh (Trí Nang - Lang Chánh), tất cả đều xứng đáng trở thành một địa chỉ du lịch cảnh quan, sinh thái hấp dẫn mọi đối tượng du khách. Nếu trong một vài năm tới, với phương châm “Nhà nước và nhân dân cùng làm”, đường xá và cơ sở vật chất được đầu tư hợp lý thì việc khai thác, phát huy di tích - thắng cảnh Ma Hao sẽ mang lại nguồn lợi đáng kể cho địa phương. Và vì vậy mà chúng ta cần phải sớm công nhận để thác Ma Hao có cơ sở pháp lý cho việc bảo vệ, tôn tạo và phát huy tác dụng một cách lâu dài, bền vững.